تاثیر گردشگری بر معیشت پایدار روستایی

(مطالعه موردی روستای برغان، شهرستان ساوجبلاغ)

شکوفه محمود جمعه پوراحمدی، «تاثیر گردشگری بر معیشت پایدار روستایی (مطالعه موردی روستای برغان، شهرستان ساوجبلاغ)»، فصلنامه پژوهش های روستایی، ش 5، بهار 1390، ص 33.

چکیده مقاله: رویکرد معیشت پایدار یکی از رویکردهای تحلیلی جدید در زمینه توسعه روستایی است که در سال های اخیر به منظور توسعه روستایی و کاهش فقر مورد توجه قرار گرفته است. به تازگی در الگوی جدیدی به نام چارچوب معیشت پایدار برای گردشگری تلاش شده است با شناخت روابط و شکاف های موجود میان رویکرد پایدار و بافت گردشگری و مباحث اساسی مربوط به هر یک، همگی در یک الگو ادغام شوند. در تحقیق پیشِ رو با کمک چارچوب تحلیلی معیشت پایدار گردشگری و ترکیبی از روش های تحلیل کمی و کیفی و با استفاده از مطالعه موردی، نقش و تاثیرات گردشگری به عنوان استراتژی معیشت پایدار در توسعه روستای برغان از توابع شهرستان ساوجبلاغ مورد بررسی قرار می گیرد.

سؤال اصلی تحقیق این است که گردشگری در چارچوب معیشت پایدار چه تاثیری بر ابعاد مختلف معیشت و توسعه روستا داشته است؟ و آیا وضعیت موجود گردشگری تاثیرات پایداری بر توسعه روستا در قالب مؤلفه و شاخص های معیشت پایدار داشته است؟ در پاسخ به این سؤال 26 شاخص معرف اثرگذاری پایدار گردشگری در قالب سه گروه مؤلفه های زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی براساس نظر کارشناسان شناسایی و درجه اثرگذاری آنها اندازه گیری شده است. برای گردآوری داده ها از دو روش اسنادی و پیمایشی، شامل مصاحبه و پرسشنامه استفاده شده است. برای این منظور 15 مورد مصاحبه با کارشناسان و مطلعین روستا انجام شده و 64 مورد پرسشنامه در سطح نمونه خانوارهای ساکن روستا تکمیل شده است. داده های پرسشنامه با استفاده از روش های آمار توصیفی و استنباطی تحلیل و داده های کیفی به دست آمده با استفاده از روش تحلیل محتوا و چارچوب عناصر اصلی رویکرد معیشت پایدار گردشگری بررسی شده اند.

نتایج نشان می دهند که گردشگری در روستای برغان، اگرچه باعث به وجود آمدن اشتغال و در نتیجه درآمد مرتبط با گردشگری و نیز کمک به رشد برخی از فعالیت های روستایی مانند باغداری و خدمات شده است، اما این تاثیر بسیار محدود است و تنها برخی از خانوارها را در بر می گیرد. همچنین به علت نبود نهاد محلی و متولی مختص گردشگری، منافع عمومی حاصل از گردشگری برای کل جامعه محلی محقق نشده است. درمجموع، گردشگری بر جنبه های دیگری چون مسائل اجتماعی، زیست محیطی و نهادی تاثیرات مثبت چندانی نداشته و در مواردی تاثیرات منفی اجتماعی و زیست محیطی به همراه داشته است.

واژگان کلیدی: معیشت پایدار، گردشگری روستایی، توسعه روستایی، برغان، ساوجبلاغ.